Sint-Janskathedraal ('s-Hertogenbosch)

De Sint-Janskathedraal (voluit: de Kathedrale Basiliek van Sint-Jan Evangelist) in de binnenstad van 's-Hertogenbosch is het hoogtepunt van de Brabantse gotiek. De Sint-Jan staat op de hoek van de Parade en de Torenstraat waaraan zich de hoofdingang bevindt. De kathedraal imponeert door zijn omvang en enorme rijkdom aan beeldhouwwerk. Uniek in Nederland zijn de dubbele luchtbogen en uniek in de wereld zijn de 96 luchtboogfiguren, geïnspireerd door de schilder Jeroen Bosch. De kathedraal werd oorspronkelijk als parochiekerk gebouwd en werd in 1366 tot kapittelkerk en in 1559 tot kathedraal van het nieuwe Bisdom 's-Hertogenbosch verheven. De kathedraal kreeg op 22 juni 1929 de eretitel basiliek. Het is qua vorm een kruiskerk, meer specifiek een kruisbasiliek. De kerk behoort tot de Top 100 der Nederlandse UNESCO-monumenten en geldt als zogenaamd Kanjermonument.

Geschiedenis

Op de plek waar nu de Sint-Jan staat, stond eerst een romaanse kerk. De bouw hiervan startte vermoedelijk in 1220 en duurde tot 1340. Rond 1370, mogelijk na de verheffing tot kapittelkerk, begon men deze kerk echter geleidelijk aan te vervangen door een nieuwe kerk in gotische stijl. Het koor was waarschijnlijk rond 1415 voltooid, het transept rond 1470, waarna ten slotte het schip tot stand kwam. Van 1480 tot 1496 is de weelderige H. Sacramentskapel ten noorden van het koor toegevoegd. Deze kapel was in gebruik bij het Illustre Lieve Vrouwe Broederschap. In 1505 is de romaanse kerk, uitgezonderd delen van de romaanse toren, afgebroken. Als laatste verrees een hoge kruisingtoren. De gotische Sint-Jan kwam gereed omstreeks 1530.

Deze gotische Sint-Jan is als het ware over haar voorganger heen gebouwd. Er zijn nog steeds delen van de romaanse kerk bewaard gebleven. Oorspronkelijk zou ook de oude toren tegen de vlakte gaan, maar vanwege geldgebrek is dit niet gebeurd. De nieuwe toren van de Sint-Jan was gepland aan de overkant van de straat. Toen hiervan werd afgezien moest men improviseren om de kerk aan te passen. Dit is ook goed te zien aan de vensters, die bij de toren smaller zijn dan die in de rest van het schip.

Opvallend aan de Sint-Jan is vooral de ongewoon rijke versiering met beeldhouwwerk aan de buitenkant. Figuraal beeldhouwwerk is te vinden in de wimbergen boven de vensters van het koor, in het zuidportaal en op de luchtbogen van het schip, die met talloze schrijlings gezeten figuurtjes bevolkt zijn. Binnen en buiten zijn er in totaal zo'n 600 beelden. Koor en schip worden geschraagd door een dubbele rij luchtbogen, iets wat in Nederland verder niet voorkomt. Het interieur is weids door de vijf beuken van het schip, maar de hoogte is een beetje gedrongen vergeleken met grote gotische kathedralen: het middenschip is bijna 28 meter hoog.

De bouwstijl van de Sint-Jan heeft in de omgeving van 's-Hertogenbosch bijna geen invloed gehad, maar de kerk is wel verwant aan een aantal grote stadskerken in het oude hertogdom Brabant. De kerken van onder andere Antwerpen, Mechelen, Leuven en Diest zijn wel in een verwante stijl gebouwd. Vandaar dat men spreekt van Brabantse gotiek.

Na de val van de Spaanse vesting 's-Hertogenbosch werd op woensdag 19 september 1629 een eerste hervormde dienst gehouden. Frederik Hendrik van Oranje en zijn gemalin Amalia van Solms waren hierbij aanwezig. Andere hoge gasten waren de Koning van de Bohemen en de Prins van Denemarken. De katholieke erediensten werden verboden. De Sint-Jan werd protestants, evenals de andere katholieke kerken. In de stad waren wel katholieke schuilkerken, die tegen betaling van steekpenningen wel werden gedoogd.

Keizer Napoleon Bonaparte was in mei 1810 in 's-Hertogenbosch. Hij ontving hier een delegatie van Bossche katholieken. Hem werd duidelijk gemaakt, dat de overgrote meerderheid van de bevolking katholiek was. Hij gaf hierop resoluut de kerk terug aan de katholieken en zei: "Vous aurez la grande église et un évêque aussi" (U zult de grote kerk hebben en ook een bisschop). Het bisdom 's-Hertogenbosch werd heropgericht. In het najaar van 1810 is de teruggave aan de katholieken door Napoleon in de Tuilerieën bevestigd.

Brand

In 1584 ontstond een brand die de hoge houten kruisingtoren, majestueuzer dan de huidige toren, vernielde en ook delen van het dak tot aan het orgel. Vanwege geldgebrek kon er geen nieuwe toren komen, maar is er een soort koepel gebouwd.

In 1830 ontstond opnieuw brand, deze keer in de westertoren. Het herstel was in 1842 klaar. Een nieuwe bekroning kreeg de toren in 1876 (73 meter hoog). De geleding waar de klokken hangen is veertiende-eeuws, er zijn zowel luidklokken als een beiaard.

Restauraties

Van 1858 tot 1985 is de kathedraal vrijwel onafgebroken in restauratie geweest. Aanvankelijk gebeurde dat op een nogal dubieuze manier, waarbij vele vrijheden genomen en slechte steensoorten toegepast werden, terwijl het interieur getooid werd met allerlei neogotische elementen. Momenteel (1999-2010) staan delen van het gebouw weer in de steigers om met name tufstenen en kalkstenen onderdelen te vervangen waar deze sterk verweerd zijn. Het betreft hier voornamelijk (delen van) ornamenten, waterspuwers, pinakels, profiellijsten en balustrades. Ook worden dak en ramen aangepakt. Het noorderportaal wordt geheel gedemonteerd, omdat de krammen en doken (borgpennen) van smeedijzer zijn gaan roesten. Omdat ijzer uitzet bij roesten en tot vele malen haar omvang kan bereiken, drukt dit de omringende zandsteen kapot. De reden dat dit bij de zandstenen portalen meer gevolgen heeft gehad dan elders is onder andere omdat zandsteen poreuzer is, waardoor vocht er dieper indringt, en omdat het gebruikte ijzer van de 19e eeuw veel zuiverder is dan het middeleeuwse ijzer, dat meer koolstofresten bevat. De doken worden vervangen en beschadigde natuursteen wordt vervangen door kopieën in dezelfde steensoort, Bentheimer zandsteen type Gildehaus. De Sint-Jan is een zogenaamd Kanjermonument dat extra financiële steun van de Nederlandse overheid krijgt.

Bezienswaardigheden in het interieur en exterieur

Door de beeldenstorm en latere aanpassingen zijn veel kunstwerken in en om de Sint-Jan verloren gegaan. Een groot verlies voor de kerk betekende ook de verkoop in 1866 van het marmeren oksaal uit 1611 dat nu te zien is in het Victoria and Albert Museum in Londen. Deze omstreden verkoop was de aanleiding om Monumentenzorg in Nederland op te richten. Toch zijn er nog een aantal bijzondere inventarisstukken bewaard gebleven.

  • Het beeld van Zoete Moeder uit de dertiende eeuw
  • De koorbanken met mooi snijwerk uit de vijftiende eeuw
  • Het beroemde koperen doopvont uit 1492 door meester Aert uit Maastricht
  • Een gesneden altaar uit circa 1500, vervaardigd in Antwerpen
  • De preekstoel uit circa 1550 in renaissancestijl
  • Grafmonument voor bisschop Ghisbertus Masius (†1641), toegeschreven aan Hans van Mildert
  • Het grote orgel uit 1617-1620
  • Enkele schilderijen van Abraham Bloemaert, Theodoor van Thulden enz.
  • Twee biechtstoelen
  • Diversen kapellen zoals de Sacramentskapel, Mariakapel, Sint- Jozefkapel en Sint-Vincentiuskapel. Aan de kooromgang bevinden zich een groot aantal straalkapellen.[1]
  • 96 luchtboogfiguren (oorspronkelijk 15e eeuws)
  • Hertogen van Brabant op de luchtboogstoelen rond het koor
  • Wimbergreliëfs met o.a. de erwtenman

Enkele afmetingen

  • De grootste lengte bedraagt 115 meter
  • De lengte van het dwarsschip bedraagt 62 meter
  • De gewelfhoogte in het middenschip bedraagt 29 meter
  • De hoogte van het koepelgewelf bedraagt 41 meter
  • De daknok van het schip ligt 39 meter boven de grond
  • De westtoren is 73 meter hoog
  • De vieringkoepel is 63 meter hoog

Kerststal

In december is er een kerststal in de Sint-Janskathedraal. Deze is bekend vanwege zijn jaarlijks veranderende thema, de bijna levensgrote kerstfiguren maar vooral ook door de grote aantallen opgezette dieren afkomstig uit een bijzonder grote eigen collectie.

Zie ook

  • De 96 luchtboogfiguren op de Sint-Janskathedraal in 's-Hertogenbosch
  • Museum De Bouwloods

Literatuur

  • Adriaanse, W.J.J., et al., 125 Heiligenbeelden in de St. Janskathedraal te 's-Hertogenbosch.
  • 's-Hertogenbosch: Commisssie Zomertentoonstelling Sint Jan, 1984.
  • Oudheusden, Jan van, De Sint Jan van 's-Hertogenbosch. Zwolle: Waanders, 1985.

Externe links

Opgenomen in de volgende categorieën:
Plaats commentaar
Hints en tips
Kevin van Dun
7 september 2015
This magisterial church, built between 1370 and 1529, has a tower dating partly from the 13th century and is the pride of the city. St John's Cathedral was built in Brabant Gothic style.
Sony Mobile WTA
27 may 2011
One of the most beautiful buildings in s'Hertogenbosch, well probably in the Netherlands. Inside you can find out whom the locals call 'Our Sweet Lady".
Novita Sumaiku
24 september 2012
I used to live in Den Bosch, The Netherlands and this is definitely one of the places you must visit if you are in that city. Very beautiful design - perfect for pictures!
Maria Köhler
18 january 2015
Beautiful medieval cathedral. Go inside and check out the window art.
Luca BG
15 december 2012
Definitely worth a visit.
Dennis van Oort
27 december 2012
Bezoek in december de kerststal. Een van de mooiste en grootste van Nederland
Meer reacties laden
foursquare.com
9.0/10
Jan Derk Remmers en 3.066 meer mensen hier zijn geweest
Kaart
Choorstraat 19-21, 5211 's-Hertogenbosch, Nederland Routebeschrijving
Fri 11:00 AM–5:00 PM
Sat 10:00 AM–8:00 PM
Sun 8:00 AM–6:00 PM
Mon-Wed Noon–5:00 PM

Sint-Janskathedraal op Foursquare

Zoek hotels

Alle hotels Alles zien
Elegant Penthouse in the very heart of Den Bosch!

beginnend $162

Golden Tulip Hotel Central

beginnend $199

Best Western Eurohotel

beginnend $138

Fletcher Hotel-Restaurant s-Hertogenbosch

beginnend $115

Movenpick Hotels Hertogenbosch

beginnend $119

Campanile & Restaurant 's Hertogenbosch Hotel

beginnend $76

Aanbevolen bezienswaardigheden in de omgeving

Alles zien Alles zien
In verlanglijst
Ik ben hier geweest
Bezocht
Stedelijk Museum 's-Hertogenbosch

The Stedelijk Museum 's-Hertogenbosch (SM's) is a museum for modern

In verlanglijst
Ik ben hier geweest
Bezocht
Kamp Vught

Kamp Vught (officieel van Duitse zijde: Konzentrationslager

In verlanglijst
Ik ben hier geweest
Bezocht
Kasteel Ammersoyen

Kasteel Ammersoyen is een kasteel in Ammerzoden, in de Bommelerwaard

In verlanglijst
Ik ben hier geweest
Bezocht
Kasteel Heeswijk

Kasteel Heeswijk is een voormalige waterburcht bij Heeswijk

In verlanglijst
Ik ben hier geweest
Bezocht
Kasteel Heeswijk

Kasteel Heeswijk is een voormalige waterburcht bij Heeswijk

In verlanglijst
Ik ben hier geweest
Bezocht
Kasteel Nemerlaer

Nemerlaer Castle is a 14th century castle, located in Haaren, The

In verlanglijst
Ik ben hier geweest
Bezocht
Efteling

De Efteling is een attractiepark voor massarecreatie, gelegen in

In verlanglijst
Ik ben hier geweest
Bezocht
Museum De Pont

Museum De Pont is een museum voor hedendaagse kunst in Tilburg.

Vergelijkbare toeristische attracties

Alles zien Alles zien
In verlanglijst
Ik ben hier geweest
Bezocht
Basilica of Our Lady of Nazareth of Exile

The Basilica of Our Lady of Nazareth of Exile (Portuguese: Basílica

In verlanglijst
Ik ben hier geweest
Bezocht
Kathedraal van Sevilla

De Kathedraal van Sevilla (Catedral de Santa María de la Sede) is een

In verlanglijst
Ik ben hier geweest
Bezocht
Kathedraal van Maringá

De Kathedral van Maringá (Portugees: Catedral Basílica Menor Nossa S

In verlanglijst
Ik ben hier geweest
Bezocht
Old Cathedral of Salamanca

The Old Cathedral (Spanish: Catedral Vieja de Santa María) is one of

In verlanglijst
Ik ben hier geweest
Bezocht
Cathedral Basilica of Salvador

The Cathedral Basilica of Salvador (Catedral Basílica de Salvador),

Alle vergelijkbare plaatsen