Vaux-le-Vicomte is een 17e-eeuws kasteel in de gemeente Maincy (departement Seine-et-Marne) in Frankrijk, gebouwd in opdracht van Nicolas Fouquet. Het diende als voorbeeld voor het kasteel van Versailles.
Surintendant van Financiën Fouquet kocht het oude domein in 1641. Vaux-le-Vicomte was een domein met een klein kasteeltje. De minister liet het uitbreiden; in 1656 begonnen de bouwwerken. Hij liet het kasteel verbouwen door de modernste architecten van zijn tijd; dit trio zorgde voor furore in de artistieke wereld. De drie architecten waren:
Qua architectuur is het een klassiek voorbeeld van barokke architectuur uit de 17e eeuw. Het kasteel (dat perfect symmetrisch is) ligt centraal in een grote tuin. Rond het kasteel ligt een grote gracht die met water is gevuld.
De tuin wordt gedomineerd door lange lanen en strakke lijnen die zo een krachtig perspectief-beeld geven. zie; [1] Tevens zijn er ook verscheidene bassins en fonteinen. Naast het kasteel liggen een paar bijgebouwen, waar het personeel verbleef en de mogelijkheid was om koetsen en paarden te vestigen. Het interieur doet erg Italiaans aan, en heeft verscheidene appartementen. Het kasteel is bemeubeld met een fraaie collectie 17e-eeuwse kunstobjecten .
Lang heeft surintendant Fouquet echter niet van zijn paleis kunnen genieten. Op 17 augustus 1661 gaf Fouquet een groot bal ter ere van de koning. Koning Lodewijk XIV en de koningin-moeder waren samen met minister Jean-Baptiste Colbert te gast op het kasteel. Een hardnekkige legende zegt dat de vorst zijn surintendant die avond liet arresteren. Met deze symbolische daad zou de koning zijn macht bevestigd hebben ten opzichte van de macht van zijn minister; in werkelijkheid was het lot van Fouquet al eerder bezegeld: reeds in mei 1661 besloten de koning en Colbert in het geheim om Fouquet af te zetten en te vernederen met een publiek proces. Eerst moesten ze evenwel de juridische onschendbaarheid van de minister opheffen (uit hoofde van diens ambt als Procureur-generaal), en de koningin-moeder aan hun kant krijgen. De arrestatie vond pas op 5 september 1661 plaats.
De Zonnekoning zelf profiteerde van de vele kunstschatten. Veel meubilair werd geconfisqueerd door de Franse kroon en 120 Franse wandtapijten werden naar het hof gebracht. Later volgden nog tientallen sculpturen en exotische fruitbomen naar Versailles. Bovendien werden ook de drie architecten naar Versailles ontboden, op vraag van de koning.
Tien jaar later keerde madame Fouquet terug en verkocht het kasteel in 1705 aan maarschalk de Villars. In de 19e eeuw kocht Alfred Sommier het verlaten en verwaarloosde landgoed. Het werd gerestaureerd, en is nu in handen van zijn afstammelingen.
Vandaag is dit kasteel van groot belang voor de culturele en politieke geschiedenis van Frankrijk. Het behoort samen met de kastelen van Versailles, Maisons-Laffitte , Fontainebleau tot de populairste 17e-eeuwse kastelen uit Frankrijk; het zijn stille getuigen uit het Ancien Régime.