De Funkturm (radiotoren) is een transmissietoren in Berlijn, die tussen 1924 en 1926 door Heinrich Straumer werd gebouwd. Hij kreeg de bijnaam "der lange Lulatsch" ("lange knul") en is één van de bekendste aandachtspunten in de stad Berlijn. Hij is gebouwd op een tentoonstellingsterrein in het district Charlottenburg-Wilmersdorf. Op 3 september 1926 werd de toren ingehuldigd ter gelegenheid van de 3e "Grossen Deutschen Funkausstellung" (derde Grote Duitse radiotentoonstelling). De toren is nu een beschermd monument.
De toren werd gebouwd als een staalconstructie, gelijkend op de
Eiffeltoren in Parijs. De 150 m hoge
en ongeveer 600 ton wegende toren werd oorspronkelijk gepland
uitsluitend als transmissietoren, maar er zijn sindsdien
toevoegingen gedaan zoals een restaurant op een hoogte van ongeveer
52 m, en een observatiedek op een hoogte van ongeveer 125 m.
Bezoekers bereiken het restaurant en het observatiedek door
middel van een lift die met 4 meter per seconde beweegt. De
Funkturm heeft twee zeer opmerkelijke structurele kenmerken.
Ten eerste is het gebouwd op een vierkante vlak met slechts 20
meters per zijde. De verhouding van horizontale afmeting tot hoogte
is 1 : 6,9. Ter vergelijking, de Eiffeltoren is gebouwd op een
vierkant van 129 meters per zijde, met een horizontale tot
verticale verhouding van 1 : 2,3.
Ten tweede is de toren (waarschijnlijk) de enige observatietoren
ter wereld die op porseleinen isolatoren is gebouwd. Hij werd
ontworpen als steuntoren voor een T-antenne voor de middengolf, en
de isolatie was bedoeld om energieverlies via de toren te
verhinderen. Echter, dit bleek onpraktisch omdat de bezoekers aan
massieve elektrische schokken blootgesteld zouden worden. Later
werd de toren geaard via de liftschacht.
De gebruikte isolatoren werden vervaardigd in "Koeniglich
Preussische Porzellanmanufaktur" (de Koninklijke Pruisische
Porseleinfabriek). Op 22 maart 1935 werd het eerste
televisieprogramma ter wereld via een antenne boven in de toren
uitgezonden.
Sinds 1962 wordt de toren niet meer gebruikt voor de transmissie
van televisiesignalen. Sinds 1973 dient de Funkturm niet meer als
zendtoren voor het uitzenden van radiosignalen, maar het wordt nog
wel gebruikt als relaispost voor amateurradio, politieradio, en de
mobiele telefoondiensten. De laatste volledige vernieuwing gebeurde
in het jaar 1987 ter ere van de 750e verjaardag van het oprichten
van Berlijn.
Afmetingen van de toren
- keuken op: 48,1 m
- restaurant op: 51,6 m
- observatieplatform op: 124 m
- torenschacht: 129 m
- toren: 150 m
- gewicht: 600 ton
Geschiedenis van de
Funkturm
- December 1924. Na afloop van de Eerste Radiotentoonstelling
werd met de bouw van de Funkturm begonnen. Voor deze
tentoonstelling, op de plaats van de huidige toren, werd een mast
van 120 meter opgericht, die als kraan diende voor de bouw van de
toren.
- April 1925. De Funkturm is opgeleverd.
- 25 september 1925. Inauguratie van de zender op middengolf,
frequentie 520,8 kHz. Eén enkele T-antenne werd bevestigd tussen de
top van de toren en een 80 meter hoge getuide stalen mast.
- 1925 - '26: Om bezoekers tegen elektriciteitsgevaren te
beschermen, werd de toren geaard via de liftschacht, hoewel dit de
zendmogelijkheden van de radiozender naar buiten het centrum van
Berlijn leidde.
- 28 maart 1926: Goedkeuring van de toren door de
bouwbureaus.
- 3 september 1926: Toren voor het publiek opengesteld bij de
inauguratie van de Derde Grote Duitse Radiotentoonstelling.
- 1929: Retuning van de middengolfzender naar 716 kHz; de eerste
test als televisiezendmast.
- 20 december 1933. De nieuwe grote zender in Tegel neemt de
uitzendingen van de Funkturm over. Vanaf dat moment is de
middengolfzender bij de toren slechts een reservezender voor
Tegel.
- 1934. Retuning van de middengolfzender (als reserve voor
Tegel), naar 834 kHz.
- 22 maart 1935. Van een antenne aan de top van de toren wordt
het eerste geregelde televisieprogramma ter wereld
overgebracht
- 22 augustus 1935. De belangrijke brand in de
tentoonstellingszaal bij de Funkturm vernietigt alle zendapparaten
in de toren. De vliegende vonken branden ook het torenrestaurant
uit.
- 23 december 1935. Hervatten van televisie-uitzendingen.
- 1938. Televisiezendapparatuur uit de toren verwijderd.
- 1939 - '45: De toren dient als waarschuwing en
observatiepost.
- 19 april 1945. Projectielen vernietigen één van de vier poten
van de toren op een hoogte van 38 meter. Het restaurant brandt
opnieuw uit.
- 1945. Reparatie van het vernietigde torenpoot met 800 kg aan
bouten en 7,2 ton staal.
- 1948. Experimenten met een radiotransmissie naar het
Harzgebergte.
- 28 mei 1950. Het torenrestaurant is heropend.
- 1951. Assemblage van één antenne aan de top van de toren voor
de uitzending van FM-radio en televisieprogramma's. Met deze
antenne werd de toren de toren ongeveer 12 meter langer: van 138
meter naar 150 meter.
- 1 oktober 1951. Hervatten van de televisie-uitzendingen die
door de Tweede Wereldoorlog en de directe naoorlogse periode werden
onderbroken.
- 15 mei 1963. Na voltooiing van de 230 meter hoge zendmast nabij
Scholzplatz, waren de geregelde uitzendingen van televisie- en
radioprogramma's via de toren bijna afgelopen.
- 1973. Eind van om het even welke geregelde uitzending via de
Funkturm.
- 1989. Verwijdering van de laatste zenders van de radio- en
televisietoren.
Zie ook