Slot Neuschwanstein in Beieren is een kasteel in Hohenschwangau bij Füssen in de Allgäu, gebouwd in de tweede helft van de 19e eeuw in opdracht van (de later krankzinnig verklaarde) koning Ludwig of Lodewijk II van Beieren (25 augustus 1845 - 13 juni 1886). Het is het beroemdste bouwwerk van Lodewijk II en met zo'n 1,3 miljoen bezoekers per jaar een van de populairste toeristische attracties van Beieren. Het kasteel is genoemd naar Schwan, een zwaan dus. Zwanen waren de lievelingsdieren van de koning; van zijn nicht Elisabeth kreeg hij een grote porseleinen zwaan cadeau die in het kasteel staat.
Het kasteel is nooit helemaal volgens de originele plannen afgebouwd, doordat Lodewijk II overleed voordat het af was en de bouw toen onmiddellijk werd stilgelegd. Het kasteel was niet bedoeld om gasten te ontvangen, maar als privédomein van Lodewijk II (bijgenaamd de Sprookjeskoning), die steeds meer mensenschuw werd en zich steeds meer uit het openbare leven terugtrok. Het is ingericht met neogothische meubels en op de muren zijn fresco's geschilderd van mythen en sagen, geïnspireerd op de opera's van Richard Wagner. Vooral Tannhäuser, de zwaanridder Lohengrin en zijn vader, de graalkoning Parsifal staan hier centraal. In dit kasteel werd de koning afgezet doordat de Beierse regering hem onbekwaam liet verklaren. Het prachtige paradebed is slechts een paar keer gebruikt. In de troonzaal is nooit een troon gekomen. Op het gewelf van de absis in de troonzaal staan afbeeldingen van koningen en keizers die heilig zijn verklaard. Lodewijk hoopte hier zelf ooit tussen te kunnen staan.
Ironisch genoeg werd het kasteel, dat gebouwd werd voor één enkele bewoner, zeven weken na de dood van Lodewijk II geopend voor toeristen, en sindsdien is het een Europese topattractie. Toeristen kunnen te voet naar boven of (zoals de koning) zich per koets naar boven laten vervoeren. Tussen de bergen is wat hoger, rond 1850, de bekende Marienbrücke gebouwd door koning Maximiliaan II, de vader van Lodewijk II. Vanaf dit bouwwerk heeft men een mooi zicht op het kasteel.
Neuschwanstein ligt aan de Romantische Straße.
In een brief van Lodewijk II aan Richard Wagner schrijft hij over de bouw van het kasteel, en gaat er daarbij van uit dat het hele project in drie jaar gerealiseerd zal zijn. Dat bleek echter een grote misrekening.
Het werk op de bouwplaats begon in de zomer van 1868. Om te beginnen werd er tot 8 meter gesteente afgevoerd om plaats te maken voor de fundering. De toegangsweg werd in juni 1869 voltooid. De 'eerste steen' werd gelegd op 5 september 1869, met volgens de traditie die door Lodwijk I ingezet was, het bouwplan, portretten van Lodewijk II en munten uit zijn regeringsperiode.
De allernieuwste bouwtechnieken en materialen werden gebruikt bij de bouw van het kasteel. De fundering werd opgemetseld, en de muren werden gebouwd van baksteen, waarbij de zichtbare kalksteen niet meer is dan gevelbekleding. Daardoor, alsmede door de wijze waarop het kasteel ingericht en gedecoreerd is, wordt zeer overtuigend de illusie geschapen dat het hier gaat om een middeleeuws kasteel.
Het poortgebouw was als eerste gereed. In juni 1872 werd het hoogste punt daarvan bereikt, en eind 1873 was het klaar voor bewoning/gebruik. De bovenverdieping van dit gebouw diende Lodewijk II jarenlang tot woonruimte.
De bouw van het eigenlijke kasteel begon in september 1872. Het kasteel was al grotendeels klaar, toen Lodewijk II de plannen veranderde en een grote toonzaal in het kasteel wilde hebben. Dat vereiste nogal wat inventiviteit van de bouwers, en resulteerde vanwege de noodzakelijke stevigheid in toepassing van de nieuwste technologie, zijnde een ommantelde staalconstructie. Het hoogste punt van het kasteel werd bereikt in januari 1880, en de decoraties en technische infrastructuur waren op details na gereed medio 1884. Lodewijk II heeft zijn kasteel nooit 'af' gezien; de laatste onderdelen werden pas (in sterk vereenvoudigde vorm ten opzichte van de originele plannen) voltooid in 1892, zes jaar na zijn dood.
Het kasteel was voorzien van de modernste snufjes van die tijd, zoals:
De bouwkranen waren voor die tijd ook erg modern; ze werden aangedreven door stoom. Een ander opvallend element zijn de ramen, die voor die tijd extreem groot te noemen zijn.
Bouwkundig gezien behoeft het kasteel continue aandacht: de steile rotswanden heeft men al meerdere keren extra moeten borgen, er doen zich bewegingen voor in de fundering van het kasteel, en het harde klimaat heeft een dusdanige invloed op de kalkstenen façade dat regelmatig restauratiewerkzaamheden nodig zijn.
Een van de opvallendste ruimtes van het kasteel is de grot op de derde verdieping. Deze kunstmatige druipsteengrot is te vinden tussen de salon en de studeerkamer, en was van origine voorzien van gekleurde verlichting en een waterval. Ook opmerkelijk is de deur tussen de grot en de wintertuin. Dit is een glazen deur, die automatisch verzinkt in de 'rots'vloer.
De kastelen van Doornroosje in Disney's the Magic Kingdom en Tokyo Disneyland zijn gebaseerd op Slot Neuschwanstein, ook in Legoland werd het kasteel nagebouwd.
Ook is er een symfonische rockgroep genoemd naar Neuschwanstein.
